Kırım Savaşı

Kırım Savaşı, 4 Ekim 1853 - 30 Mart 1856 tarihleri arasındaki Osmanlı-Rus Savaşıdır. İngiltere, Fransa ve Piyemote-Sardinya’nın Osmanlı tarafında savaşa dâhil olmasıyla savaş, Avrupalı devletlerin Rusyayı Avrupa ve Akdeniz dışında tutmak amacıyla verdiği bir savaş halini almıştır. Savaş, müttefik güçlerin zaferiyle bitmiştir. Rusya, 1853 yılından itibaren Kavalalı Mehmet Ali Paşa bunalımı sırasında takip ettiği zayıf bir Osmanlı Devleti üzerinde etki alanı kurma politikasını bırakarak, bu devleti yıkma politikası takip etmeye başladı. Bunu gerçekleştirebilmek için de kutsal yerler sorununu kullandı. Osmanlı Devleti, Hıristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresinde Katolik ve Ortodokslara çeşitli ayrıcalıklar tanımıştı. 1853 yılına gelindiğinde ayrıcalıklar konusunda Rusya ile Katolikliğin dünya çapında savunuculuğunu yapan Fransa çatışmaya başladılar. Bu durumu bahane eden ve asıl amacı "Hasta adam" gözüyle baktığı Osmanlı devleti e ve onun bekasına son vermek isteyen Rusya, İngiltereye mirasın paylaşılması teklifinde bulundu. Ancak, çıkarları gereği Osmanlı Devleti in toprak bütünlüğünün muhafazasından yana olan İngiltere bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Rusya, tek başına harekete geçerek, Osmanlı Devleti e bir ittifak teklifinde bulundu ve bu devletin sınırları içinde yaşayan Ortodoksların koruyuculuğunun Rusyaya bırakılmasını önerdi. Osmanlı Devleti İngilizlerin de desteğine güvenerek Rus isteklerini reddetti.Kırım Savaşı, Osmanlı devletine yardım etmekten çok, Avrupa ın siyasal statüsü ile ilgili idi. İngiltere için önemli olan husus, Avrupadaki güç dengesiydi ve bunun İngiltere aleyhine bozulmasına izin verilemezdi. Bu nedenle, Avrupa ın statükosu tek taraflı iradelerle değil, "Avrupa uyumu" içinde diplomasi yoluyla yapılmalıydı. Özellikle 1848 yılında çıkan Macar ayaklanmasının Rusya tarafından kanlı bir şekilde bastırılmasıyla yara alan Avrupa özgürlükleri korunmalı ve dengeleri Rusya ın tek başına bozmasına göz yumulmamalıydı. Fransaya göre başarının anahtarı İngiltere ile anlaşmaktan geçiyordu ve Kırım Savaşı bunun için bir fırsattı. İngiltere ile Fransa ın ortak düşüncesi ise Rusya ın Avrupa dışında tutulmasıydı. Böylece Avrupa Büyük Devletleri Koalisyonu şu sonuçla sağlayabilirdi: Rusya, Avrupa dışında tutulabilir ve büyük devlet statüsünden indirilebilirdi. Polonya Lehistan yeniden kurulabilirdi. Osmanlı Devleti zamansız bir dağılmadan kurtulabilirdi. Fransa Avrupada yeniden üstün duruma gelebilirdi. Tüm bunlara karşı Prusya başta olmak üzere merkezi Avrupa devletleri bu düşüncelere karşıydı. Özellikle Avusturya, savaş sonunda yapılacak antlaşmadan ve ortaya çıkacak yeni statükodan endişeli idi. Kısacası; batılı devletler "neye" karşı savaşacaklarının bilincinde olmakla birlikte "ne" için savaşacaklarını tam bilmiyorlardı. Dolayısıyla, gerçek barış antlaşması hemen hemen hiçbir sorunu çözemedi. Rusya ile Batı Avrupa ın arası gergindi.Yani bir nevi Soğuk savaş vardı. O aslında bir Rus-Osmanlı savaşından çok Rus-Batı savaşı idi. Rusya ın İstanbulda görevli elçisi Aleksandr Mençikof isteklerinin reddedilmesi üzerine 19 Mayıs 1853 e İstanbuldan ayrıldı. Rus orduları savaş dahi ilan etmeden 22 Haziran 1853de Eflak ve Boğdanı Memleketeyn işgale başladılar. Çar, bu hareketinin bir savaş başlangıcı kabul edilmemesi gerektiğini açıkladı ve bu teşebbüsün bir güvenlik tedbiri olduğunu belirtti. Ancak, bu durum Avrupa ın statüsünü değiştirmeye yönelikti. Bunun üzerine Avusturya ın teklifi ile Viyanada bir konferans toplandı. Fakat toplantıdan sonuç alınamadı. Bu sırada İstanbulda, Rusyaya karşı savaş ilanı için halk padişaha baskı yapmaya başladı. 4 Ekim 1853 e Rusyaya bir nota verildi ve Eflak ile Boğdanın 15 gün içinde boşaltılması istendi. Rusya bu notaya kayıtsız kaldı ve tanınan sürenin sonunda savaş fiilen başladı. Savaşın başlangıcında Osmanlı ordusu Balkanlarda başarılı oldu. Fakat Batuma yardım götüren Osmanlı donanması 30 Kasım 1853 e Rus donanması tarafından Sinop açıklarında batırıldı. Rusların bu ani hareketi ve Karadenizde durum üstünlüğü sağlamaları Boğazları ve İstanbulu tehlikeye düşürdü. Bu durum Avrupa devletlerini endişelendirdi. İngiltere ve Fransa devreye girerek tarafları uzlaştırmak istedi, ancak yapılan teklifi Rusya reddetti. Bunun üzerine Fransa ve İngiltere, Rusyaya bir ültimatom verdiler ve taraflardan şu isteklerde bulundular: Eflak ve Boğdandan çekilmesi; Osmanlı Devletinin ülke bütünlüğüne riayet etmesi; Ortodoksların himayeciliği iddiasından vazgeçmesi istendi. Osmanlı Devleti den; Vatandaşlarına eşit haklar tanıması ve tatbik etmesi; Hıristiyanlara olumsuz muamelede bulunulmaması; Karma mahkemeler kurulması; Hıristiyan tebaadan vergi alınmaması talep edildi. Çar, ültimatomu ve istekleri kabul etmedi ve Rus ordusuna Tuna nehrini geçerek ilerleme emrini verdi. İngiltere ve Fransa, 12 Mart 1854 e Rusyaya savaş ilan ettiler. İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti lehine savaşa girerken Avrupa kamuoyunu tatmin edecek ve özel menfaatler sağlayacak tedbirleri almayı da ihmal etmediler. Bu maksatla 12 Mart 1854 e İstanbulda; 10 Mayıs 1854 e Londrada ve 14 Haziran 1854 e de; Avusturya ile antlaşmalar imzaladılar. Avusturya ile yapılan antlaşma Tuna eyaletlerinin Rus ordusundan boşaltılmasını öngörüyordu ve Avusturya, gerekirse asker göndermeyi taahhüt etmekteydi. Bu nedenle 15 Mart 1855 e Sardenyada ittifaka katıldığını açıkladı. Kırıma sevk edilmeyi bekleyen İngiliz Coldstream Muhafız Alayı askerleri Haydarpaşa sırtlarındaSavaş devam ederken Osmanlı ülkesinin Epir, Etolya ve Teselya eyaletlerinde Rum halkının isyan hareketleri başladı. Yapılan ikazlar dikkate alınmadı ve bunun üzerine Fransızlar Pire limanına asker çıkararak Yunanistanı abluka altına aldılar. Bu hareket Yunanistanı tarafsızlığa mecbur etti ve Rusya da bir müttefikini kaybetti. Savaş Tuna, Kafkas ve Karadenizde yoğunluk kazandı. Tuna cephesinde durum önce Osmanlılar lehine gelişti. Fakat bir süre sonra Rus ordusu Silistreye kadar ilerledi. Bkz. Silistre Kuşatması Bunun üzerine İngiliz ve Fransızlar Gelibolu yarımadasına asker çıkardılar ve çıkan birlikleri Varna bölgesine sevk edildi. Bu sırada Avusturyada Rusyayı baskı altına aldı. Rus ordusu Silistre önlerinden çekilmeye mecbur kaldı. Müteakiben de Eflak ve Buğdanı tahliye ederek savunmaya geçti. Müttefikler, Rusyayı barışa zorlamak için Kırım yarımadasında da bir cephe açmaya karar verdiler. 20 Eylül 1854 e 30 bin Fransız, 21 bin İngiliz ve 60 bin Osmanlı askerinden oluşan müttefik kuvveti 89 harp ve 267 nakliye gemisiyle Kırıma çıkarıldı. Ancak Kırım Savaşı düşünüldüğü gibi kısa sürede tamamlanamadı. 1855 ilkbaharında 140 bin kişilik bir müttefik kuvveti daha bölgeye çıkarıldı. Ruslar mağlup oldu ve çekilmek zorunda kaldılar. Kafkas cephesinde ise Ruslar başarı kazandılar ve Karsı ele geçirmeye muvaffak oldular. Bu sırada Çar I. Nikolay öldü, yerine geçen II. Aleksandr barış istemek zorunda kaldı. Barış şartlan Avusturya tarafından kendisine verilen bir ültimatomla bildirildi. II. Aleksandr istenen şartları esas tutarak barış teklifini kabul etti. Önce 15 Mayısdan 14 Haziran 1855e kadar Viyanada barış için hazırlık görüşmeleri yapıldı ve Paris Konferansı esasları tespit edildi.